Freek Walther: ‘Wie helpt HR bij klachten over een angstcultuur?’

Gepubliceerd: 8 december 2022 | door Brightmine

Bij het meldpunt Mores online, dat zich richt op de culturele en creatieve sector, is Freek Walther een van de vertrouwenspersonen. Hij doet dit werk naast het geven van trainingen, advies en opleidingen over ongewenste omgangsvormen en integriteit bij bureau De Vertrouwenspersoon in Heerenveen.

Bij Mores heeft Walther dit jaar twee keer een piek in het aantal meldingen meegemaakt: na onthullingen van BOOS in februari 2022 over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij The Voice en na het Volkskrant-artikel in oktober 2022 over de angstcultuur bij de talkshow DWDD. Een van de geïnterviewden is een voormalige p&o-adviseur van BNNVara die achteraf vindt dat ze te weinig oog had voor de oorzaken.

Freek Walther: ’Na de BOOS-onthullingen werden we verrast door de vele meldingen (ongeveer vijf per dag). We hadden toen nog niet de zestien vertrouwenspersonen die nu parttime beschikbaar zijn. De weken na de Volkskrant-publicatie kregen we zo’n twintig meldingen per dag uit de media, maar ook uit andere sectoren. De eerste keer gingen de klachten vooral over seksueel wangedrag. De tweede keer kregen we meer meldingen over giftige werkculturen, vaak in stand gehouden door leidinggevenden en sterk hiërarchisch.’

Ook uit een onderzoek van vakbond CNV bleek eind november dat bijna drie miljoen werkenden soms last hebben van managers die hen kleinerend of vernederend behandelen. Met verbale agressie heeft 40 procent te maken op het werk en 22 procent met grensoverschrijdend gedrag.

Wat raad je mensen die hierover bellen aan?

Freek Walther: ’We onderzoeken eerst waarom ze bij Mores Online zijn terechtgekomen. Heeft hun organisatie geen loket voor klachten, zoals een vertrouwenspersoon? Als de melders overal zijn geweest, maar nergens zijn geholpen, doen wij dat.’

‘Een aanzienlijk deel van de melders wil alleen het verhaal kwijt, maar we staan ook bij met raad en daad. Vaak lukt het om met een gesprek de lucht te klaren, soms zijn formele klachten nodig. In uitzonderlijke gevallen helpen we met het indienen van een klacht bij het College voor de rechten van de mens.’

Zie je het ziekteverzuim toenemen als iedereen het heeft over The Voice of DWDD?

‘Ja, veel mensen die ooit grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt, gaan dat herbeleven. Ik weet hoe dat voelt, want ik ben 25 jaar geleden ook een keer afgeblaft door een leidinggevende. Als ik daaraan terugdenk, zie ik die man weer tekeergaan.

‘Mensen die in sterke mate herbeleven, vertellen dat ze slecht slapen, een druk op de borst voelen, burnoutachtige verschijnselen of psychische problemen krijgen. Een deel van de melders valt daardoor uit. Wij raden regelmatig aan medische of psychologische hulp te zoeken.’

‘We worden een enkele keer gebeld door daders die zich schamen voor hun gedrag of leidinggevenden die hebben weggekeken.’ Freek Walther, meldpunt Mores

Merk je dat leidinggevenden en HR meer in de spiegel kijken door de DWDD-kwestie?

‘We worden een enkele keer gebeld door daders die zich schamen voor hun gedrag of leidinggevenden die hebben weggekeken. Maar we horen ook dat managers in schuttersputjes kruipen en zeggen: ‘Bij ons gebeurt dat allemaal niet.’ Of niet vervelend in de pers willen komen en daardoor des te harder roepen dat ze ongewenst gedrag niet langer tolereren. Ik ben er blij mee als leidinggevenden en HR erkennen dat intimidatie in elke organisatie kan voorkomen. Als hun acties maar geen papieren tijgers zijn.

‘Als vertrouwenspersonen van Mores geven we lezingen ‘Voorbij het protocol’ waarin we vertellen dat het niet zo moeilijk is om alle regelingen op orde te hebben. Belangrijker is dat sociale veiligheid een terugkerend onderwerp is, bijvoorbeeld tijdens het werkoverleg. Daar zijn leidinggevenden verantwoordelijk voor. Zij krijgen volgens mij eerder een scherpere blik op ongewenst gedrag door gesprekken over praktijkvoorbeelden dan door e-learnings. Ik geloof niet zo in instructies die door bureaus bij elkaar zijn gegoogeld.’

Vind je het raadzaam om enquêtes te houden over de werksfeer?

‘Ik ben niet tegen metingen, maar wel onder voorwaarden. Het belangrijkste is absolute anonimiteit. Dat houdt in dat medewerkers de vragenlijsten thuis kunnen invullen, niet achter het bureau, terwijl  de baas achter hen staat. Wie de vragen heeft beantwoord, mag op geen enkele manier te achterhalen zijn. Het komt wel eens voor dat leidinggevenden zeggen: ‘Mijn afdeling komt slecht uit de enquête, ik wil nu weten wie dat heeft ingevuld.’ Iedereen schrikt zich dan te pletter.’

‘Verder is het zaak de vragen over sociale veiligheid goed te formuleren. Je kunt daarvoor terecht bij bekende leveranciers van medewerkersonderzoeken. Dan kun je de uitkomsten van jouw organisatie ook vergelijken met concurrerende partijen. Als bij jou 3 procent last heeft van pesterijen en bij de andere organisatie 1 procent, weet je dat je hoog scoort.

’Recruitment-expert Kirsten de Roo raadt HR aan een minder faciliterende rol in te nemen. Ben je het daarmee eens?

‘Sinds de jaren negentig adviseert HR het management. Dat staat ook zo in de functieomschrijving. Het vraagt dan wel een héél sterke geest om rebels te worden. Ik begrijp dat HR in een spagaat zit – net als interne vertrouwenspersonen. Maar als personeelszaken echt wil bijdragen aan een veiliger werksfeer, zou het de discussie met de HR-directeur of het bestuur moeten aangaan over de eigen rol. Stel dat ik met een klacht kom, kan ik dan rekenen op ondersteuning en bescherming? Of staat HR achter het management?’