Hoe het ETZ aan nieuwe verpleegkundigen komt door anders opleiden

Gepubliceerd: 10 mei 2023 | door Brightmine

Sla de krant erop na en de alarmerende berichten buitelen over elkaar. Personeelstekorten, record ziekteverzuimcijfers, stagiairs die geen stageplek kunnen vinden en als ze er een vinden, uitvallen door ondermaatse begeleiding. Het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) in Tilburg voelt ook de druk van openstaande vacatures, zeker op de acute afdelingen. Maar door de grote instroom via opleidingen is het tekort nog te overzien, vertelt Wilma Jackson, leerhuismanager. Dat komt voor een belangrijk deel door het nieuwe begeleidingsmodel. Het ETZ ontwikkelde een Zorg Innovatie Centrum (ZIC)-als leerunit, waarvan er inmiddels zeven zijn. Daar plukt het ziekenhuis al enige tijd de vruchten van.

Tekort aan stageplekken

De aanleiding om het ZIC te ontwikkelen, was het tekort aan stageplekken. Daar wilden we iets aan doen, vertelt Jackson. ‘Op een ZIC leiden we veel meer studenten op. Per ZIC zijn dat er 20, eerst waren dat er gemiddeld 12 op een verpleegafdeling. We kijken goed naar overlappende stages. Elke tien weken komt er een nieuwe groep, zodat ervaren ouderejaars de jongerejaars kunnen begeleiden. Een dag in de week is er een docent van Fontys Hogeschool aanwezig. Die brengt verdieping op het gebied van onderzoek en reflectief leren voor de ouderejaars.’

In een FNV-rapport over stagemisbruik uit 2020 bleek dat wegens personeelstekorten ruim 80% van de leerlingen in zorg & welzijn als volledige werknemer werd ingezet. De leerlingen kregen nauwelijks tot geen begeleiding en voelen zich vaak onder druk gezet om handelingen te verrichten waartoe ze nog niet bevoegd zijn. Ruim de helft van de leerlingen overwoog te stoppen met hun opleiding na een vervelende stageperiode.

In reactie op de stageproblematiek tekenden de ziekenhuizen een Verklaring versterken arbeidsmarkt zorg. Een van de afspraken daarin is 10% meer stageplaatsen in schooljaar 2021/22 en 2022/23 ten opzichte van 2019/20. 

Helpt een ZIC om uitval van stagiairs tegen te gaan?

‘Zeker. We hebben een totaal ander begeleidingsmodel opgezet. Stagiairs verlenen de zorg onder coachende supervisie van de verpleegkundigen. Een vereiste voor verpleegkundigen die op een ZIC werken, is dat ze andere leerlingen kunnen coachen. Die coachende rol is echt nieuw.’

Want hoe ging het voorheen? ‘De verpleegkundige verleende zorg en de student liep mee en hielp soms mee. Naast de patiëntenzorg is nu het leerproces leidend. Er is een dagstructuur: aan het begin van de dag bespreken de werkbegeleider en de student hun leerdoelen. Ook op vijf andere afdelingen worden een derde meer stagiairs ingezet. Daar zorgen we dat in ieder geval de coaching op orde is.’

Uitval is bij de verpleegkunde opleiding in het ETZ te overzien, vervolgt Jackson. Begeleiding is zó belangrijk: ‘Als leerlingen aan hun lot worden overgelaten, vallen ze uit en gaan ze weg.’

Helpt regionaal samenwerken?

‘Meer samenwerken is wat het ministerie VWS van ons vraagt en het is zeker een deel van de oplossing. Ik ben ook coördinator van de specialistische ziekenhuisopleidingen in de regio Noord-Brabant. Daarin hebben we in navolging van de Rotterdamse regio een project met een flexibele schil opgezet. SEH-verpleegkundigen kunnen zich bij diensten van andere ziekenhuizen inschrijven. We zijn daar twee jaar geleden mee begonnen, zoiets vergt een enorme aanloop. We zijn nu in een pilotfase en er is zeker interesse.’

De verpleegkundige populatie op gespecialiseerde verpleegafdelingen is flexibeler gemaakt, wat houdt dat in?

‘Dat heeft ermee te maken dat het curriculum van de gespecialiseerd verpleegkundige is aangepast en modulair is gemaakt. Waar de IC- of de SEH-opleiding eerst standaard 18 maanden duurde, kunnen verpleegkundigen nu een basis acute zorgmodule van acht maanden doorlopen. Daarna kunnen ze kijken hoe en of ze willen doorstromen. Ze kunnen het ook laten bij de basismodule. Dan gaan ze terug naar hun eigen afdeling, maar kunnen wel inspringen bij nood. Als groot traumaziekenhuis kunnen we zo afschalen en opschalen bij piek, pandemieën of grote ongelukken.’

Maximaal opleiden, hoe lukt dat budgettair?

Het kost inderdaad geld om mensen maximaal op te leiden. Het kost ook geld om mensen een basisdiploma acute zorg te laten halen, want ze moeten hun kennis up-to-date houden en periodiek stages lopen, dan ben je ze kwijt op de eigen afdeling. Dat vereist lef en visie van een zorginstelling en daar moeten het zorgmanagent en de raad van bestuur wel achter staan. In ons ziekenhuis werken we met een Taskforce Opleiden. De afdelingen financiën, HR, zorgmanagement en opleiden houden samen goed in beeld hoeveel verpleegkundigen we nodig hebben en van welke soort. Daar sturen we ook centraal op. Een afdeling mag afwijken van de ramingscijfers, maar moet dat kunnen uitleggen. Die centrale sturing hebben we opgezet om aan de enorme vraag te blijven voldoen’.

Het vereist ook afstemming met andere ziekenhuizen, vervolgt ze. ‘Als wij tien SEH-verpleegkundigen méér opleiden en het buurziekenhuis doet dat niet, geef je zo vijf ton aan de buren. We spreken met elkaar af dat we ons aan de ramingen houden.’

Nemen jullie nu ook vaker studenten aan?

‘Ja. Tot een jaar of vijf geleden hadden we niet zoveel vacatures. In die tijd namen we afscheid van onze stagiairs. Ze kregen hun diploma, konden solliciteren en werden wel of niet aangenomen. Dat doen we nu anders. Met het oog op de oplopende tekorten bieden we iedereen die afstudeert een arbeidsovereenkomst aan van 36 uur voor onbepaalde tijd. We helpen de afgestudeerden actief op weg. We bemiddelen voor vacatures en organiseren banenmarkten waar afdelingen zich presenteren. Studenten kunnen een vervolgopleiding doen. Maar er is ook een flexibele pool, waar een trainee-programma aan vastzit. We doen er nu echt alles aan om mensen te behouden.’