Prinsjesdag 2024: investeren in arbeid en ondernemerschap

Gepubliceerd: 17 september 2024 | door Redactie

De arbeidsmarkt is en blijft de komende jaren krap, constateert Economische zaken logischerwijs, wat problemen oplevert voor ondernemers die moete hebben om geschikt personeel te vinden. Zeker omdat de beroepsbevolking nauwelijks zal uitbreiden in de komende jaren. Tegelijkertijd stijgt de vraag naar arbeid door vergrijzing en de opgaven uit de transities, zoals de digitale- en energietransitie. Om ervoor te zorgen dat Nederland wel welvaartsgroei blijft realiseren, wil het ministerie inzetten op een forse toename van de arbeidsproductiviteit: bedrijven en overheden moeten slimmer en efficiënter omgaan met het beschikbare personeel, bijvoorbeeld door bepaalde taken te digitaliseren. 

Ook de arbeidsproductiviteit daalt. Dat komt doordat veel werkgelegenheid naar laagproductieve sectoren is verplaatst en het lastig blijkt om binnen de dienstverlening technologie en innovatie toe te passen. In 2023 daalde deze met 1,2 procent, en voor komende jaren (2025-2028) wordt slechts een bescheiden groei van gemiddeld 1,2 procent verwacht. Achterblijvende productiviteitsgroei is onder ontwikkelde economieën een wereldwijd fenomeen, maar ook binnen deze groep lijkt Nederland ondermaats te presteren. Het verhogen van de arbeidsproductiviteit is daarom een belangrijke doelstelling van het EZ-beleid. Daarbij kijkt het ministerie op sectoraal niveau hoe de productiviteit kan worden verhoogd, er rekening mee houdend dat de economie niet maakbaar is en dat diensten en producten niet alleen economisch, maar ook maatschappelijk veel toegevoegde waarde kunnen hebben.

Economische Zaken zet op macroniveau in op welvaartsgroei, maar wil ook dat mensen merken dat het beter gaat. De hoge prijzen en de inflatie van de laatste jaren zijn voor veel mensen moeilijk. Maar EZ rekent op herstel van de koopkracht in 2024 met 2,5 procent. Profiteren van een goed functionerende economie zou betekenen dat ook zowel werknemers als het bedrijfsleven de vruchten plukken van een sterke economie. Deze verdeling wordt bijvoorbeeld weergegeven met de arbeidsinkomensquote (AIQ). Recent is de AIQ wat gedaald, van ongeveer 73,9 procent in 2019 naar 68,6 procent in 2024. Dit komt onder meer doordat lonen vastliggen in cao’s en met vertraging reageren op de economische omstandigheden.

Nu de lonen stijgen, stijgt de AIQ ook weer. De komende jaren wordt een aanhoudende loonstijging die hoger is dan de inflatie verwacht, onder meer door de aanhoudende arbeidsmarktkrapte. Het CPB raamt dat de AIQ in 2028 (70 procent) iets onder het niveau van voor de coronacrisis in 2019 (73,9 procent) zal liggen.

Menselijk kapitaal

De menselijke kennis en kunde is essentieel voor bedrijven en daarom blijft het belangrijk om in te zetten op het versterken van hun potentieel en inzetbaarheid. Het Actieplan Groene en Digitale Banen beoogt samen met andere ministeries, het onderwijs en branches te werken aan oplossingen voor de personeelstekorten, met name in de sectoren en banen die voor de economische transities belangrijk zijn. Daarom richt het Actieplan zich op het verhogen van de instroom in bètatechnisch onderwijs en technische sectoren vanuit de arbeidsmarkt, en het tegengaan van versnipperd beleid en subsidieregelingen.

Daarnaast zetten we in op Leven Lang Ontwikkelen (LLO), het belang van (ondernemende) vaardigheden en arbeidsbesparende innovaties. Ook zal het ministerie van Economische Zaken via een beleidsexperiment – in samenwerking met de TU Delft, TNO en de branches Metaalunie en Bouwend Nederland – onderzoeken hoe arbeidsbesparende procesinnovaties in het mkb kunnen worden ingevoerd.

Gezien de personeelstekorten in de technische en innovatieve sectoren zijn ook kennismigranten en buitenlandse talenten belangrijk. Het kabinet investeert ook in het Nationaal Versterkingsplan van Microchip-talent. Het doel van het ministerie is om zo spoedig mogelijk extra technisch talent voor de microchipindustrie in Nederland op te leiden. Hiervoor heeft het kabinet incidenteel 450 miljoen euro beschikbaar gesteld.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)

Bedrijven en ondernemers hebben vaak een maatschappelijke functie: zo bedenken ze innovatieve oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen, jagen ze het lokale verenigingsleven aan en behouden ze de levendigheid van winkelstraten.

Het ministerie van EZ onderzoekt de impact op bedrijven en richt zich op beleidscoherentie en uitvoerbaarheid om administratieve lasten te verminderen. EZ ondersteunt het mkb bij de implementatie van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) via capaciteitsopbouw en voorlichting, en gaat verkennen hoe het MVO beter kan integreren in EZ-beleidsinstrumenten. Economische Zaken ondersteunt de continuering van het Nederlands corporate governance stelsel als instrument van zelfregulering. De Corporate Governance Code blijft aanvullend op de nieuwe wetgeving.